महाराष्ट्राचा भूगोल (Geography Of Maharashtra) संपूर्ण माहिती

                          महाराष्ट्र राज्य:

महाराष्ट्र राज्याची स्थापना 1 मे 1960 रोजी झाली. स्थापनेच्या वेळी महाराष्ट्रात 26 जिल्हे, 235 तालुके, 4 प्रशासकीय विभाग होते.सध्यास्थितीत महाराष्ट्रात 36 जिल्हे, 355 तालुके, 535 शहरे, 43663 खेडी, 6 प्रशासकीय विभाग आहेत.

महाराष्ट्रातील 6 प्रशासकीय विभाग:

• कोकण (30746 चौ.किमी): मुंबई, मुंबई उपनगर, ठाणे, पालघर, रायगड, रत्नागिरी/सिंधुदुर्ग.
• पुणे/प.महाराष्ट्र (57268 चौ.किमी): पुणे, सातारा, सांगली, सोलापूर, कोल्हापूर.
• नाशिक/खान्देश (574426 चौ.किमी): नाशिक, अहमदनगर, धुळे, जळगाव, नंदुरबार.
• औरंगाबाद/मराठवाडा (64822 चौ.किमी): औरंगाबाद, जालना, बीड, परभणी, हिंगोली, उस्मानाबाद, लातूर, नांदेड.
• अमरावती/प.विदर्भ (46090 चौ.किमी): अमरावती, बुलढाणा, अकोला, यवतमाळ, वाशिम.
• नागपूर/पूर्व.विदर्भ (51336 चौ.किमी): नागपूर, वर्धा, चंद्रपूर, गडचिरोली, भंडारा, गोंदिया.

नैसर्गिक सीमा :

• वायव्येस : सातमाळा डोंगररांगा, गाळणा टेकड्या व सातपुडा पर्वतातील अक्राणी टेकड्या.
• उत्तरेस : सातपुडा पर्वतरांगा व त्याचा पूर्वेस गाविलगड टेकड्या.
• ईशान्येस : दरेकासा टेकड्या.
• पूर्वेस : चिरोळी टेकड्या व भामरागड डोंगर.
• दक्षिणेस : हिरण्यकेशी नदी व कोकणातील तेरेखोल नदी.
• पश्चिमेस : अरबी समुद्र.

राजकीय सीमा व सरहद्द :

• वायव्येस : गुजरात व दादरा नगर हवेली.
• उत्तरेस : मध्यप्रदेश.
• पूर्वेस : छत्तीसगड.
• आग्नेयेस : आंध्र प्रदेश.
• दक्षिणेस : कर्नाटक व गोवा.

राज्य व त्यांना जोडणारे महाराष्ट्रातील जिल्हे :

• गुजरात : पालघर, नाशिक, नंदुरबार, धुळे
• दादर नगर हवेली : ठाणे, नाशिक
• मध्ये प्रदेश : नंदुरबार, धुले, जळगाव, बुलढाणा, अमरावती, नागपुर, भंडारा, गोंदिया
• छत्तीसगड : गोंदिया, गडचिरोली
• आंध्रप्रदेश : गडचिरोली, चंद्रपुर, यवतमाळ, नांदेड
• गोवा : सिंधुदुर्ग

महाराष्ट्राचे भारतातील स्थान :

– भारतातील 29 राज्यांपैकी एक.
– भारताच्या मध्यवर्ती भागात .
– महाराष्ट्र राज्य ही उत्तर भारत व दक्षिण भारतात एकत्र आणणारी विशाल भूमी आहे .

1. विस्तार

• अक्षांक : 15° 41’ उत्तर अक्षवृत्त ते 22° 6’ उत्तर अक्षवृत्त.
• रेखांश : 72° 36’ पूर्व रेखांश ते 80° 54’ पूर्व रेखावृत्त.

2. आकार

• व्हीव्हीत्रिकोणाकृती, दक्षिणेस चिंचोळा तर उत्तरेस रुंद.
• पाया – कोकणात व निमुळते टोक विदर्भात.

3. लांबी, रुंदी व क्षेत्रफळ

• लांबी = पूर्व – पश्चिम – 800 किमी.
• रुंदी = दक्षिण – उत्तर – 720 किमी.
• क्षेत्रफळ = 307713 चौ.किमी.
• क्षेत्रफळाच्या द्रुष्टीने भारतात राजस्थान, मध्यप्रदेश नंतर महाराष्ट्रचा 3 रा क्रमांक लागतो.
• महाराष्ट्राने देशाचा 9.36% भाग व्यापला आहे.
• समुद्रकिनारा 720 किमी. लांबीचा आहे.

4. जिल्हे निर्मिती :

• 1 मे 1981 : रत्नागिरीपासून – सिंधुदुर्ग (27 वा जिल्हा)
  औरंगाबादपासून – जालना (28 वा जिल्हा)
• 16 ऑगस्ट 1982 : उस्मानाबादपासून – लातूर (29 वा जिल्हा),
• 26 ऑगस्ट 1982 : चंद्रपूरपासून – गडचिरोली (30 वा जिल्हा)
• 1990 : मुंबईपासून – मुंबई उपनगर (31 वा जिल्हा)
• 1 जुलै 1998 : धुळेपासून – नंदुरबार (32 वा जिल्हा)
  अकोल्यापासून – वाशिम (33 वा जिल्हा)
• 1 मे 1999 : परभणीपासून – हिंगोली (34 वा जिल्हा)
  भंडारा  – गोंदिया (35 वा जिल्हा)
• 1 ऑगस्ट 2014 : ठाण्यापासून – पालघर (36 वा जिल्हा)